[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ró\nych form wynagrodzenia jest rzeczą jasną, \e pod tym względem nie
występują oni jako gracze, lecz po prostu jako ludzie pracy. Jeśli zdarza im się
grać, to w jakieś inne gry.
Skądinąd nie ma wątpliwości, \e grę nale\y definiować jako działanie swobodne i
dobrowolne, dostarczające przyjemności i rozrywki. Gra czy zabawa, w któitej
bralibyśmy udział pod przymusem, tym samym przestałaby być zabawą; stałaby się
mitręgą, od której chcielibyśmy się jak najszybciej wyzwolić. Gra czy zabawa
obowiązkowa, czy bodaj zalecona, utraciłaby jedną z najistotniejszych swoich
cech: tę mianowicie, \e bawiący się czy grający oddaje się tym czynnościom
\ywiołowo, z własnej woli i dla przyjemności, przy czym zawsze mógłby całkiem
swobodnie wybrać inną formę spędzania czasu w ciszy, spokoju i odosobnieniu lub
przy jakimś u\ytecznym działaniu. Stąd definicja gry czy zabawy zaproponowana
przez Valery'ego: z zabawą mamy do czynienia wówczas, gdy znudzenie kładzie
kres temu, co zapoczątkowała ochota"8. Do gry r/y zabawy dochodzi tylko wtedy,
gdy grający r\y bawiący się mają ochotę bawić się tak właśnie (choćby to była
gra czy zabawa męcząca i wymagająca wytę\onej uwagi), by dzięki temu rozerwać
się i zapomnieć o swoich troskach, to zna-
' l'. Vlry, Ttl qiMl", II, INI, i. II.
czy wyłączyć się z \ycia powszedniego. W szczególności uczestnicy muszą
dysponować pełną swobodą odejścia, gdy tylko mają dosyć: Nie gram więcej."
Gra czy zabawa to z istoty zajęcie wydzielone, starannie wyodrębnione z
całokształtu egzystencji i dokonujące się zazwyczaj w ściśle określonym,
ograniczonym czasie i miejscu. Mamy tu do czynienia z obszarem gry czy zabawy:
będą nim zale\nie od okoliczności ró\ne typy szachownic, stadion, bie\nia,
boisko, ring, scena, arena itp. Nie liczy się w grze nic, co dzieje się poza
zakreśloną idealną" granicą. Wyjście poza wyznaczony obszar, czy przypadkiem,
czy z konieczności, rzucenie piłki poza boisko bądz dyskwalifikuje grającego,
bądz pociąga za sobą karę.
Gra toczy się w umówionych granicach. To samo dotyczy czasu: rozgrywka zaczyna
się i kończy na dany znak. Bardzo często czas gry wyznaczony jest z góry. Nie
wypada porzucić gry lub przerwać jej bez istotnego powodu (na przykład w grach
dziecinnych wołając berek"). W razie potrzeby przedłu\a się rozgrywkę na
\yczenie partnerów lub z woli sędziego. Zawsze, we wszystkich przypadkach
dziedziną gry jest świat zastrze* \ony, zamknięty, pozostający pod ochroną:
prze* strzeń jako taka.
Wieloznaczne i splątane prawa \ycia na okre^ słony czas i w określonej
przestrzeni ustępują regułom ścisłym, dobrowolnie przyjętym, katego* >
rycznym, na które trzeba się zgodzić i zgodni* z którymi toczy się prawidłowa
rozgrywka. Na-( wet ten, kto oszukuje i narusza zasady udaje* \e ich
Strona 105
Caillois Roger - Zywiol i lad(z txt)
przestrzega. Oszukujący nie kwestionuje za*
innych graczy, ij Z tego punktu widzenia trzeba przyznać racje,,
autorom, którzy podkreślali, \e nieuczciwość oszil*! sta nie podwa\a samej
gry. Grę niweczy ten, kto ujawnia nonsensowność zasad, ich charakter
302
czysto konwencjonalny, ten, kto nie chce grać, utrzymując, \e gra nie ma
najmniejszego sensu Argumenty takie są nie do odparcia. Gra nie ma sensu poza
sobą samą. Dlatego właśnie jej zasady są kategoryczne i absolutne: nie
dopuszczają najmniejszego sprzeciwu. Nie ma \adnego istotnego powodu, aby były
właśnie takie, a nie inne. Kto nie zgadza się na takie, jakie są, musi z
konieczności uznać je za aberrację.
Gramy tylko i jedynie pod warunkiem, \e mamy na to ochotę, w chwili, Medy mamy
ochotę, tak długo, dopóki mamy ochotę. W tym sensie gra czy zabawa jest
działaniem całkowicie dobrowolnym. Poza tym jest to działanie zawierające
element niepewności. Do końca rozgrywki nikt nie mo\e wiedzieć, jaki będzie
ostateczny wynik. Gdy w czasie partii kart wiadomo ju\, jak musi się potoczyć
dalsza rozgrywka gracze rzucają karty. Grając na loterii czy na ruletce stawia
się na numer, który mp\e .wyjść albo te\ nie wyjść. W czasie zawodów sportowych
siły zawodników muszą być wyrównane, tak by ka\dy do końca mógł bronić swej
szansy. Wszelka gra polegająca na zręczności z zało\enia zawiera dla grającego
ryzyko spudłowania, mo\liwość pora\ki w przeciwnym razie gra nie byłaby ju\
zabawna.-1 rzeczywiście gra nie bawi kogoś, kto wskutek treningu czy wrodzonej
zręczności wygrywa bez wysiłku i niechybnie.
Przebieg z góry znany, bez mo\liwości błędu czy niespodzianki, prowadzący wprost
do nieuchronnego rezultatu, jest nie do pogodzenia / istotą gry. Musi następować
[ Pobierz całość w formacie PDF ]