[ Pobierz całość w formacie PDF ]
wymagają ustaw nadających szczególne znaczenie określonym rodzajom walu-
B. Prawny środek płatniczy
ty. Za jednostkę pieniężną przyjęliśmy złotego suwerena (...). Jeśli zobowiążę się
W jaki sposób rząd mógł narzucić kontrolę cen na kursy wy-
do zapłacenia 100 suwerenów, to nie nie potrzebuję żadnego specjalnego prawa
miany pieniądza? Za pomocą wynalazku znanego jako przepisy
walutowego o prawnym środku płatniczym, które mówiłoby, że jestem zobowią-
zany do zapłacenia 100 suwerenów oraz że jeśli mam zapłacić 100 suwerenów,
to nie zwolni mnie z tego obowiązku zapłacenie w jakiejś innej postaci. Lord
Farrer, Studies in Currency 1898 (London: Macmillan and Co, 1898), s. 43. Na
58
Pod pretekstem dostosowywania sztywnego kursu wymiany złota na srebro do
temat przepisów o prawnym środku płatniczym zobacz też: Mises, Human
relacji rynkowej rządy dokonywały w istocie licznych deprecjacji.
Action, (New Haven: Yale University Press, 1949), ss. 32n. 444.
84 85
znacznie niższą niż w momencie zaciągania długu i kredytodaw- pieniądzem mogła zapanować niepodzielnie, a fałszowania przez
cy zostają oskubani z należących im się pieniędzy. Jednakże na rząd pieniędzy już nic nie ograniczało. Pojawienie się pieniądza
tej konfiskacie własności wierzycieli korzystają tylko ci dłużnicy, papierowego i depozytów bankowych, które były dla gospodarki
którzy zalegają ze spłatą należności; na przyszłych dłużników błogosławieństwem dopóty dopóki związane były z pełnym po-
spadną przykre konsekwencje krzywdy wyrządzonej w przeszło- kryciem w złocie lub srebrze, otworzyło rządom drogę do sezamu
ści kredytodawcom: kredyt stanie się trudno dostępny. władzy nad pieniądzem, a co za tym idzie do panowania nad
całym systemem gospodarczym.
6. Rząd i bicie monety
7. Rząd zezwala bankom na odmawianie wypłaty
Przymusowy monopol na bicie monety oraz przepisy dotyczące
prawnego środka płatniczego stanowiły zwieńczenie wysiłków Nowoczesna gospodarka, w której powszechnie korzysta się
rządów zmierzających do przejęcia kontroli nad walutami swoich z usług bankowych i z substytutów pieniądza, otwiera przed
krajów. Dla wzmocnienia efektu każdy rząd dążył do wycofania rządem wspaniałe możliwości zacieśnienia kontroli nad podażą
z obiegu wszystkich monet wyprodukowanych przez konkuren- pieniądza i decydowania o inflacji. W rozdziale 12. mówiliśmy
60
cyjne rządy . Od tej pory w poszczególnych krajach wolno było o tym, że istnieją trzy zasadnicze ograniczenia, jakim podlega
używać tylko monety bitej przez jego władcę. W rozliczeniach każdy bank w zakresie możliwości zwiększania inflacji w syste-
międzypaństwowych posługiwano się nieoznakowanymi sztaba- mie wolnej bankowości : (1) liczba klientów każdego banku, (2)
mi złota i srebra. Jeszcze bardziej utrudniło to kontakty między liczba klientów całego systemu bankowego, (3) zaufanie klientów
różnymi częściami światowego rynku, prowadząc do wzmocnie- do banków. Im węższa jest grupa klientów każdego banku i liczba
nia podziałów między krajami i do dalszych utrudnień w między- klientów całego systemu oraz im mniejsze zaufanie, tym bardziej
narodowym podziale pracy. Mimo wszystko jednak prawdziwie ograniczone będą możliwości wywoływania inflacji w gospodar-
twardy pieniądz nie pozostawiał rządom zbyt wiele miejsca na ce. Nadane przez państwo przywileje dla banków oraz państwowa
działania inflacyjne. Rządy mogły deprecjonować walutę tylko kontrola nad systemem bankowym mają służyć zneutralizowaniu
w pewnych granicach, a fakt, że wszystkie państwa używały złota tych ograniczeń.
i srebra, ograniczał zakres kontroli sprawowanej przez rządy nad Wszystkie te limity opierają się oczywiście na podstawo-
swoimi terytoriami. W dalszym ciągu władców trzymał w ryzach wym zobowiązaniu: konieczności wypłacenia przez bank przy-
międzynarodowy pieniądz kruszcowy. rzeczonej sumy na każde żądanie. Widzieliśmy, że żaden bank
Dopiero wtedy, gdy w ostatnich stuleciach decydujące zna- stosujący zasadę częściowej rezerwy nie jest w stanie wypłacić
czenie zyskały substytuty pieniężne, państwowa kontrola nad wszystkich swoich zobowiązań; widzieliśmy także, że ryzyko to
podejmują wszystkie banki. Tymczasem w każdym systemie pry-
60 watnej własności podstawową zasadą jest konieczność wypełnia-
Monety obcych państw były w powszechnym użyciu w Zredniowieczu oraz do
połowy XIX wieku w Stanach Zjednoczonych. nia zobowiązań wynikających z umowy. Najprostszym sposobem,
86 87
w jaki rząd może utorować drogę inflacji, jest więc wyposażenie bankowości . Autorzy, którzy twierdzą, że dziewiętnastowieczna
banków w specjalny przywilej, który pozwalałby im odmawiać Ameryka stanowiła koszmarny przykład wolnej bankowości ,
spłacania swoich zobowiązań i mimo to funkcjonować dalej. nie dostrzegają roli, jaką odegrało w każdym z tych kryzysów
[ Pobierz całość w formacie PDF ]